woensdag 7 sept. 2011

Stannen en stempels

Verweggistan heeft niet voor niets –stan als achtervoegsel. De Stannen, Turkmenistan, Oezbekistan, Tadzjikistan Kirgizstan etc., vormen met elkaar Centraal Azië en dat ligt eigenlijk overal ver vandaan. Oké, dit gebied ligt tegen China aan maar Beijing ligt hemelsbreed 4000 km verderop. Ten zuiden grenst het aan Iran, Afghanistan en Pakistan en ten noorden ligt Rusland. Maar ook Moskou is hier een slordige 3000 km vandaan. Toch is de Sovjet invloed nog goed merkbaar hier. Deze landen zijn pas 20 jaar zelfstandig en de internationale taal is hier Russisch. Engels wordt niet of nauwelijks gesproken.

Voor deze reis had ik geen beeld in mijn hoofd bij een Stan. Hoe zien de mensen eruit? En de huizen? Wat zijn de bezienswaardigheden? De Stannen waren mijn witte vlek op de kaart. Al reizend vullen we de witte plekken in.
En, goed nieuws, Oezbekistan voegt een hoop kleur toe aan de witte vlek. Waar Turkmenistan vooral woestijn + dictatuur te bieden had is Oezbekistan een sfeervol land vol vriendelijke indrukken.
Het beeld op de weg wordt gedomineerd door oude auto’s en simpele fietsen en…ezeltjes. Ezels voor een karretje, ezels sjouwend met bergen riet en grote zakken, ezels met 1 of meer passagiers op hun rug. Of een jong ezeltje dat losloopt langs de kant van de weg en een halve kilometer met ons mee galoppeert. Daar moet je wel goede zin van krijgen.

De huizen geven een ook een gemoedelijk inkijkje in het leven. Door grote poorten kijk je zo de binnenplaatsen op. Veel planten zorgen daar voor schaduw. Grote trossen druiven hangen boven de vierkante ligbanken die bedekt zijn met tapijten of een dun matrasje.
De Oezbeekse mensen zijn soms een prachtig plaatje. De mensen lachen je toe met een stralende gouden glimlach. Vooral op het platteland hebben mensen soms een indrukwekkende rij gouden tanden in hun mond. Mannen dragen een traditioneel hoedje met prachtig borduursel. De vrouwen dragen allemaal lange kleurige jurken waar heel veel glimmers op genaaid zijn. Sommige stoffen zijn duidelijk in de mode want je ziet dezelfde patronen steeds weer terugkomen. Ze zijn niet te koop in de winkels dus waarschijnlijk worden ze in thuis ateliers op maat gemaakt.



Brood wordt gebakken in ovens die op grote aardewerken potten lijken. De broden zijn rond en plat het lijkt een beetje op het Turks brood zoals we dat in Nederland kennen. In het midden wordt met een soort stempel een gaatjes patroon gedrukt. Brood heeft hier een speciale status. Het is een beetje ‘heilig’ . Je mag hier geen brood weggooien en het mag ook niet ondersteboven liggen. Gelukkig mag je het wel opeten want het is smakelijk en blijft redelijk vers. Zeker als je het afdekt met grote dekens. In een winkeltje moet je altijd even vragen om nahn of nohn en dan wordt er ergens in een hoekje gegraven in een stapel dekens waar het brood dan uit tevoorschijn komt.

Een grote verrassing voor ons was Bukharra (of Buxorro zoals het ook wel heet) We zijn op weg naar Samarkand, de oude stad op onze route die beroemd is geworden met de zijderoute. Omdat Samarkand zo’n magische status heeft zijn we compleet verrast door Bukharra dat 300 kilometer eerder op onze weg ligt. Een centrum wat vol staat met prachtige oude gebouwen. Alles is op loopafstand en tussen de oude gebouwen staan nieuwe die niet teveel uit de toon vallen. Je kunt dus echt spreken van een oud centrum iets wat in deze streek uitzonderlijk is. Rond het centrale plein liggen hostels tussen de bezienswaardigheden. De hostels zijn gebouwd in de oude huizen van de Joodse wijk. Kamers rond een binnenplaats waar het fijn rondhangen is in de middaghitte. Want het is hier heet! We kijken niet meer op van temperaturen boven de 40 graden. In de morgen bezoeken we wat mooie plaatsen en in de middag zoeken we een plek in de schaduw om vervolgens zo min mogelijk te bewegen.

De bezienswaardigheden van Bukharra zijn talrijk. Ze hebben een groot oud fort waar voornamelijk de buiten muren nog van staan. Het hele centrum is gevuld met Moskeeën en Madressa’s. Sommige van deze oude studie centra zijn helemaal opgeknapt en zien er als nieuw uit. Andere zijn veel meer vervallen en verraden de werkelijke leeftijd, vaak vijf of zeshonderd jaar oud. Jenghiz Khan heeft in Bukharra, Kiva en Samarkand namelijk flink huisgehouden en hij heeft ervoor gezorgd dat alle grote gebouwen van voor zijn tijd vernield zijn.
Alles behalve de Kalon minaret die al in 1127 gebouwd is. Jenghiz Khan vond dit hoogste bouwwerk in de wijde omtrek namelijk zo bijzonder dat hij orders gaf om het te laten staan. Ook wij zijn als een blok gevallen voor de toren en het plein erom heen. In het foto album en op de homepage is het elegante bouwwerk met de patronen in het metselwerk dan ook veel terug te zien.



We blijven lang in Bukharra. Ten eerste omdat we het erg naar onze zin hebben. Ten tweede omdat Maarten een innige band aangaat met het toilet op onze hotelkamer. Het is de eerste keer deze reis dat we geveld worden door diarree, en het zal vast niet de laatste keer zijn. Tot nu toe hebben we samen met de plaatselijke bevolking uit kraantjes en bronnen gedronken. Vanaf dit punt gaan we een beetje voorzichtiger te werk. Tot onze spijt stappen we over op mineraal water in plastic flessen.

Er zijn veel andere fietsers in Bukharra. Allemaal uitrustend van de Turkmeense woestijn of even moed verzamelen als je er nog doorheen moet. Wij trekken een tijdje op met Arjen die al een jaar aan het fietsen is en plannen heeft voor minstens nog een jaar.
Op de ochtend dat we weer willen vertrekken staan er op het plein waar we nog even boodschappen doen ineens zes andere fietsers klaar voor vertrek. We sluiten ons graag bij hen aan. Het zijn jonge kerels en we houden ze maar ternauwernood bij maar samen kamperen is heel gezellig en voelt veiliger dan met z’n tweeën.

Na het knusse Bukharra valt Samarkand een beetje tegen. In de Sovjet tijd zijn er grote statige avenues aangelegd en is een sfeervol centrum ver te zoeken. Het is vooral groot, groter grootst. Net buiten het centrum ligt een oud straatje met een dozijn mausoleums eraan. Het is er prachtig en we kijken onze ogen uit hoewel we al heel veel betegelde gebouwen gezien hebben. Als we foto’s zien van voor en na de restauratie levert dat wel een dubbel gevoel op. De gebouwen zijn eeuwen oud maar ook in 2004 pas opgeleverd. De onderste 3 stenen van het mausoleum zijn inderdaad heel oud. De rest is toch meer zoiets als een Oezbeeks Disneyland.



Het Registan is het centrale plein waar 3 oude en beroemde madressa’s bij elkaar liggen. Helaas is er een muziekfestival zodat alles bedolven is onder tribunes podia en lichtmasten. Kaartjes krijgen is niet voor gewone toeristen weggelegd. Het draait om connecties, V.I.P.’s en wat smeergeld aan de man met de meeste sterren op zijn jasje. Want hoewel dit een gemoedelijk en prettig land is, is het ook een dictatuur en een echte politiestaat. Het muziekfestival wordt geopend door de president. Er zijn die dagen meer mensen met dan zonder uniform op straat. Het Registan wordt in de wijde omtrek afgesloten voor al het verkeer en de toerist die Oezbekistans meest beroemde trekpleister wil bekijken heeft het nakijken.



Ook in Taskent is de invloed van de politie merkbaar. Wij zijn op weg naar een van de weinige geldautomaten in het land. Je kunt er dollars pinnen want het Oezbeekse geld zou een automaat ter grootte van het bankgebouw nodig hebben. De Zuid Koreaanse president is op bezoek in Taskent en na iedere 50 meter staat er een politieagent om de hoofdstraat straks af te kunnen sluiten. De geldautomaat blijkt niet zo makkelijk te vinden en we vragen de weg aan een man die er uitziet alsof hij misschien Engels spreekt. Hij heeft een casual broek aan en een overhemd. Ook heeft hij een grote zwarte tas bij zich waar misschien iets als een tennisracket in zou kunnen zitten. Hij buigt zich eerst over de kaart maar vraagt ons dan in het Engels om een paar minuten te wachten. Op dat moment spreekt hij andere voorbijgangers aan, ze mogen niet verder lopen naar het kruispunt achter hem. Nu zien wij het ook; het verkeer is tot stilstand gekomen en het kruispunt is leeg. De man aan wie we de weg vroegen loopt naar een boom, stelt zich verdekt op, ritst zijn tas open en zo onopvallend mogelijk haalt hij een enorm geweer tevoorschijn.
De auto’s van de president razen in een paar minuten voorbij en de man bergt zijn gereedschap weer op. Terwijl alles om ons heel weer in beweging komt loopt de scherpschutter weer naar ons toe en vraagt: So, where did you want to go?

Reizen met de metro geeft ook zo’n veilig gevoel vanwege de 200% controle bij de ingangen. Vooral wij als toeristen worden soms wel twee keer gecontroleerd voordat we met de metro mogen. Bij de ingang staat een agent en onder de grond staan er nog twee met een tafeltje waar ze je vragen je tas open te maken. Terwijl de ene door je paspoort bladert, verwondert de andere zich over verschillende items in je tas. Wat een grappig klein boekje is dat! Of wat zit er in de verdacht uitziende brillenkoker? Meestal heeft de check niet zo heel veel met security te maken als wel met de nieuwsgierigheid van de niet bijster intelligente politie agenten. Soms kunnen ze je paspoort nauwelijks lezen en gaat het niet verder dan de visa plaatjes doorbladeren en bekijken.
Ons paspoort is inmiddels een steeds aangroeiend plaatjes boek. We zijn in Tashkent om 3 visa te bemachtigen. China, Tadzjikistan en Kirgizië. De wereld van de visa is een heel ingewikkelde puzzel die bol staat van vreemde openingstijden, formulieren, procedures, stempels en vooral ook van een flinke dosis willekeur. Maarten heeft zich terdege voorbereid en weet precies wat er allemaal gedaan moet worden voor welk visa. We krijgen het voor elkaar om in drie dagen drie visa op te halen en we gaan met een heel tevreden gevoel weer terug naar Samarkand. Temeer omdat we 90 dagen hebben gekregen voor China wat een unicum schijnt te zijn.



Terug in Samarkand is ons winterpakket gearriveerd, precies op tijd. Hoe vreemd om met 45 graden Celsius zielsgelukkig te zijn met de handschoenen die uit het doosje tevoorschijn komen. Maar met zowel de winter als de Himalaya voor de deur maakt dat we over 2 weken misschien wel nachtvorst hebben.

We besluiten een pakketje terug te sturen naar Nederland om nog wat overbodige kilo’s kwijt te raken. Op zaterdagmiddag fietsen we naar het statige hoofdpostkantoor. Het doosje wordt op een ouderwetse weegschaal met een gewichtje geplaatst en het pakketje weegt 3,8 kilo. De dames achter de balie maken ons duidelijk dat we vrijdag moeten terugkomen. Als we vragen waarom is er een Oezbeek die voor ons vertaalt: alle pakketjes boven de 2 kilo moeten door de politie onderzocht worden. En die komen vrijdag pas. Wij willen het pakketje wel open achterlaten maar daarvan kan geen sprake zijn. We moeten morgen terugkomen met twee kleinere pakketjes van onder de 2 kilo. Maar wij willen morgen weer vertrekken en het liefst vroeg in de ochtend. Bovendien, waar halen we zo gauw het verpakkingsmateriaal vandaan? Als we de dames ons probleem voorleggen, besluiten ze ons te helpen. Ze halen ons pakketje helemaal uit elkaar en beginnen twee stapeltjes af te wegen. Met stevig papier en touw worden er twee pakketjes samengesteld door de vaardige handen van een van de dames. Het gebeurt heel gedegen maar wel eindeloos langzaam. Ook hier weer de grote nieuwsgierigheid naar de inhoud want elk item gaat meerdere keren door haar handen en er worden wat vragen over gesteld. Wij moeten ondertussen 6 formulieren invullen, voor ieder pakketje drie. Op het formulier moet wel heel precies worden aangegeven wat erin zit. Dus niet: boeken, maar 3 boeken. Gebruikte kleding: 284 gram. Ansichtkaarten: 2 stuks.
Het hele ritueel wordt afgesloten met verschillende stempels en postzegels. Op het bureau liggen materialen om pakketten te verzegelen met zegellak. Ook zien we pakketten in doeken verpakt waar zegels opzitten. We kunnen alleen maar hopen dat touw en stempels niet het absolute einde van het inpak ritueel was. Lieve ouders, willen jullie de zegels alsjeblieft voor ons bewaren?


Nieuwsgierig naar eerdere belevenissen? Klik hier onder op een van de linkjes


Hulpdiensten in de woestijn NIEUW | 8 tot 12 augustus 2011
Welcome to Iran! (Iran 2) | augustus 2011
Tegenwind (Iran 1) | eind juli 2011
Van Capadocie tot Van | half juli 2011
Istanbul | begin juni 2011
Balkan en Bulgarije | eind mei 2011
Waarin we trouwen, wij langs gaan bij Marco Polo en… | Italie | 12-05-2011
Frisch und Knusprig | half april 2011
Vertrokken | begin april 2011